ONZE EEUWIGE STRIJD TEGEN HET WATER: MARINKE IN DOCUMENTAIRE OVER DE DELTAWERKEN

presentatie: Pieter-Jan Haegens
regie, research en samenstelling: Ronald Sistermans
camera: Thijs Aardema
geluid: Youp de Bruijn
montage: Igor de Keijzer

Op 10 mei 2022 zond de NPO de documentaire ‘Onze eeuwige strijd tegen het water’ uit. Marinke wandelt hierin met interviewer Pieter-Jan Haegens over het Vuurtorenpad in de duinen van Schouwen, terwijl ze vertelt over de werkcultuur van de Deltadienst, de Deltawerken en de opgaven van vandaag en morgen.

Bekijk de documentaire

GESCHIEDENIS EN ACHTERGROND VAN DE RUILVERKAVELING IN DE ALBLASSERWAARD, DE GROOTSTE RUILVERKAVELING VAN EUROPA

Het landelijk gebied staat voor grote uitdagingen. Cultuurhistorie kan daarbij een inzichtgevende en verzoenende rol spelen. In juni 2022 presenteerde Marinke in Noordeloos ons onderzoek naar de geschiedenis van de ruilverkaveling in de Alblasserwaard, indertijd in de jaren zestig de grootste van Europa. Bij de ruilverkaveling verdwenen vele hectare blauwgraslanden verdwenen voor de aanleg van een nieuw boerderijenlint. Zowel de nieuwe verkaveling als de wijze waarop (verplicht) werd ingestemd door de boeren van toen, gaven het gezelschap van agrariërs, (provinciaal) adviseurs en bestuurders inzicht in de ingrijpende veranderingen van hun landschap en bodemgebruik van slechts twee generaties geleden. Ook in die tijd waren er protesterende boeren op trekkers – maar toen tegen de schaalvergroting. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van landschapsarchitect Peter de Ruijter en de Gemeente Molenlanden.

Lees meer

LEZING ‘LANDSCHAP IN LETTERS’ DOOR MARINKE STEENHUIS: TIJDREIS DOOR 100 JAAR LANDSCHAPSARCHITECTUUR

Tien boeken, tien decennia landschapsarchitectuur. Op vrijdag 18 november 2022 gaf Marinke in haar lezing ‘Landschap in Letters’ een ongewone doorkijk op 100 jaar landschapsarchitectuur, aan de hand van tien boeken die bepalend zijn geweest voor het vakgebied. Dat gebeurde op het bureau van Feddes/Olthof Landschapsarchitecten in Utrecht. De lezing van Marinke Steenhuis is het startpunt van een nieuwe publicatie over de betekenisvolle (internationale) boeken en traktaten voor de landschapsarchitect. Marinke nodigt de NVTL-leden en alle vakbeoefenaars uit hun eigen lijst samen te stellen en die met haar te delen – zodat de verwondering van een eeuw lezen voor iedereen beschikbaar komt. Die lijst kan men sturen naar info@nvtl.nl. (foto Harma Horlings)

Beluister de lezing

THE DUTCH BRASILIAS

curator: SteenhuisMeurs
ontwerp: Beukers Scholma
mogelijk gemaakt door: Nederlandse ambassade in Brasilia en Dutch Culture

In november 2022 opende ambassadeur André Driessen de tentoonstelling over The Dutch Brasílias in de Nationale Universiteit van Brasília (UNB), gewijd aan de Zuiderzeepolders. Ruim 60 jaar geleden werd de Brasilia in gebruik genomen als hoofdstad van Brazilië. Brasilia is een stad als geen ander in de wereld, vanwege de monumentale moderne architectuur, de stedenbouwkundige opzet, het landschap en de betekenis als nationale hoofdstad van Brazilië. De ideeën aan die aan de stedenbouw en architectuur van Brasilia ten grondslag lagen, hebben evenwel een universele dimensie. Ze vormden de basis voor de bouw van New Towns en steden verspreid over de hele wereld.

In de Zuiderzeepolders kon, net als in Brasilia, een Nieuwe Wereld ontstaan. Zowel de fysieke leefomgeving als de sociale structuur in de polders werd tot in detail ontworpen. Het immense cultuurlandschap dat op de bodem van de drooggemalen Zuiderzee ontstond heeft verrassende overeenkomsten en verschillen met het Plano Piloto en de satellietsteden van Brasília. Waar Brasília in vier jaar tijd werd bedacht, ontstonden de Zuiderzeepolders over een lange periode, waardoor de ideeën over de ideale samenleving vanaf de jaren dertig tot nu toe gevolgd kunnen worden. Lelystad ontstond ongeveer gelijk met Brasilia, de stedenbouwkundige Van Eesteren ging er zelfs kijken voor inspiratie. Almere, met de groenstructuur en de grotere flexibiliteit en fasering in de planning, kan worden opgevat als een verbeterd Brasília. En Almere Oosterwold, waarin bewoners zelf de regie in handen krijgen als ultieme uiting van vrijheid, zal Brazilianen doen denken aan de favelas - waar de overheid immers ook volledig afwezig is in de planning. Bij de opening van de tentoonstelling organiseerde de UNB een colloquium, waarin vooral de vraag stond hoe om te gaan met de erfenis en het erfgoed van de pioniers in Nederland en Brazilië.

PODCAST ‘DE ARCHITECT: MEREL EN TRACY PRATEN DOOR’
OVER (GE)BOUWEN MET GESCHIEDENIS

In deze podcast-aflevering van de serie ‘(Ge)bouwen met geschiedenis’ spreekt Vita Teunissen met Merel Pit en Tracy Metz. Hoe bouw je voort op wat er is? De cultuurhistorische waarden van de bestaande stad en gebouwen hoeven een ontwikkeling niet in de weg te staan. Ze kunnen juist helpen om tot een betekenisvolle doorontwikkeling te komen. Het gesprek gaat over Post65-erfgoed, over het in beeld brengen van de oorspronkelijke ontwerpgedachte en over de relatie tussen erfgoed en mensen. Ook architect Herman Hertzberger is onderdeel van de podcast. Samen spraken ze over collectiviteit en herbergzaamheid in gebouwen.

Luister hier

VITA GENOMINEERD MONUMENTENTALENTPRIJS 2022

In 2022 was Vita Teunissen een van de drie genomineerden voor de Monumententalentprijs. De prijs is ingesteld door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ‘om verjonging en vernieuwing in de erfgoedsector te stimuleren’. In deze video stelt Vita zichzelf voor als een van de finalisten: ‘Vanuit de ideeën achter een ontwerp bouwen we het verhaal van de plek op. Dat delen we vervolgens met bewoners, gebruikers, maar ook ontwerpers. Je ziet vaak dat het trots en bewondering oproept bij mensen. Ik denk dat het belangrijk is om die verhalen blijven vertellen.

Bekijk de video hier

TRANSFORMEREN MET CULTUREEL ERFGOED – HANDREIKING VOOR HET OPSTELLEN VAN KADERS

Bij cultureel erfgoed horen restauratie en herstel, maar ook aanpassingen en transformaties om het hedendaags gebruik te ondersteunen. SteenhuisMeurs nam samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) het initiatief om een handreiking op te stellen voor transformatiekaders. In een transformatiekader worden de bijzondere erfgoedwaarde en de bandbreedte voor interventies in samenhang gepresenteerd. Ook andere overheden en adviesbureaus droegen bij aan de opzet van de handreiking. In het kader zijn de onderdelen van een transformatiekader uiteen gezet en worden voorbeelden gegeven van bestaande transformatiekaders met ieder een andere opzet en voor een andere opgave.

GASTSPREKER INTERNATIONALE WEBINARS (2022)

India, USA, Brazilië

Paul is dit voorjaar spreker op verschillende internationale webinars over erfgoed en ruimtelijke ontwikkeling. In Kolkata (India) gaat het in januari over de Hooghly Heritage Hub, de Europese nederzettingen langs de rivier de Hooghly. The Van Ostrande-Radcliff House in Albany (USA) is onderwerp van een workshop met de RCE in februari. De verjaardag van de stad Recife (Brazilië) op 12 maart is aanleiding voor een symposium over de stedelijke infrastructuur in pandemische tijden.

BOEK, TENTOONSTELLING EN FILM: REUSE, REDEVELOP AND DESIGN: HOW THE DUTCH DEAL WITH HERITAGE (2016-2021)

Paul Meurs en Marinke Steenhuis
met bijdragen van: Paul Meurs, Marinke Steenhuis, Jean-Paul Corten, Sander Gelinck en Frank Strolenberg
ontwerp: Beukers Scholma
uitgever: nai010 publishers, Rotterdam
opdrachtgever: Cultural Heritage Agency and the Ministry of Foreign Affairs

Van de tentoonstelling over herbestemming in Nederland, die we in opdracht van de RCE maakten, reizen versies in het Portugees, Engels, Russisch en Japans de wereld rond. Voor de tentoonstelling in Rusland werd een documentaire gemaakt. Het bijbehorende boek uit 2017 bevat vier essays over de Nederlandse aanpak van herbestemming van cultureel erfgoed, en 20 voorbeeldprojecten. De tweede druk van het boek verscheen in 2020, met een update van drie recente projecten. Bijzonder aan de het Nederlandse erfgoedbeleid, is de nadruk op maatschappelijke relevantie, gebruik en integrale ruimtelijke kwaliteit. Dat leidt tot een aanpak waarin ontwikkelaars en erfgoedpartijen elkaar goed weten te vinden en op allerlei creatieve manieren wordt gewerkt aan nieuw gebruikt voor het erfgoed – in publiek-private samenwerking, ingenieuze financieringsconstructies, ontwerpoplossingen en het combineren van functies. Voorbeeldprojecten uit het boek zijn onder mee het Villa Augustus in Dordrecht, het Burgerweeshuis in Amsterdam, de LocHal in Tilburg, Strijp R en Strijp S in Eindhoven en de Fundaco dei Tedeski in Venetië.

Bekijk de film

DEN HAAG CID IN JAARBOEK STEDENBOUW EN LANDSCHAPSARCHITECTUUR (2021)

Onze cultuurhistorische analyse van het Central Innovation District in Den Haag werd opgenomen in het Jaarboek Stedenbouw en Landschapsarchitectuur 2021.

Martine Bakker, ‘Een gedegen cultuurhistorische studie legt de bouwgeschiedenis van het Haagse stationsgebied bloot’, Cultuurhistorische Analyse Central Innovation District Den Haag van SteenhuisMeurs in het Jaarboek Landschapsarchitectuur en stedenbouw in Nederland (2021), p. 44-47.

ARTIKEL OVER STEENHUISMEURS’ BETROKKENHEID BIJ DE VASTGOEDSTRATEGIE VAN DE GEMEENTE ROTTERDAM (2021)

Teun van den Ende, ‘Waarom de gemeente haar vastgoed veelal aan beleggers is gaan verkopen – en hoe dat ook anders kan’, Vers Beton 20 december 2021

INTERVIEW IN DE NIEUWSBRIEF VAN STIJL ADVOCATEN (2021)

Maaike Staffhorst, ‘Marinke Steenhuis. Visie van de expert. Ons landschap gaat veranderen’ Nieuwsbrief Stijl Advocaten, 5 december 2021

Lees het artikel 

LEZING OP DE GROENE HART TOERISME DAG (2021)

Marinke vertelde in een tot online studio omgebouwde boerderij de Boerinn in Kamerik over het Groene Hart narratief en de kansen voor toerisme.

Bekijk de lezing 

INTERVIEW OVER DE NARRATIEVE AANPAK IN PUBLICATIE VAN LYSIAS ADVIES (2021)

Interview met Marinke Steenhuis in: M. Sturm et al, Niet weer een onderzoek. Onderzoek met impact in het publieke domein, publicatie Lysias Advies (2021).

INTERVIEW OVER HET KARAKTER VAN HET GRONINGER LANDSCHAP (2021)

Chris Zwart en Clemens Gielingh, ‘Karakter in de knel’ aflevering 3, over de schoonheid van het Groninger Landschap, website GRAS, oktober 2021

Lees het artikel 

KEYNOTE NATIONAAL MONUMENTENCONGRES (2021)

In opdracht van: Nederland Monumentenland

Op het Nationaal Monumentencongres van 11 november 2021 hield Marinke een keynote over het rood-groene erfgoed: ensembles en landschappen waar bebouwing en groene waarden samengaan. Via het Oosterpark, Artis en de Amsterdamse hortus maakte ze de sprong naar het Groene Hart en het scala aan opgaven dat daar op een synthese wacht. Voorafgaand aan het congres gaf ze een interview: Floor van den Elsen, ‘De vraag is niet óf het Nederlandse landschap gaat veranderen, maar hoé.’ Interview voor het Nationaal Monumentencongres 2021.

Lees het artikel 

DOCUMENTAIRE: HET VERDWENEN LAND VAN HOBOKEN (2021)

Ons cultuurhistorisch onderzoek van het Land van Hoboken in Rotterdam (2008) lag mede ten grondslag aan deze tweedelige documentaire van BuroB / POI Creatives, die in september 2021 verscheen. Het Land van Hoboken was een eeuw terug een open plek in de stad die zich sindsdien ontwikkelde tot een dynamisch centrumgebied met scholen, musea, ziekenhuis en hogeschool. Paul vertelt in de film over de wonderbaarlijke ontwikkeling van het gebied en de vraag of en hoe die geschiedenis zou kunnen worden ingezet om de ruimtelijke kwaliteit en het bijzondere karakter van het Land van Hoboken in de toekomst te versterken.

Deel 1, Het verdwenen Land van Hoboken. De stad rukt op.

Bekijk de film

Deel 2, Het verdwenen Land van Hoboken. De stad vult in.

Bekijk de film

SPONSLAND. REIS DOOR HET LANDSCHAP VAN DE TOEKOMST (2021)

Essay door Marinke Steenhuis 

In opdracht van: Groninger Architectuur Stichting (GRAS)

In de publicatie Sponsland – reis door het landschap van de toekomst zijn acht ontwerpbureaus op zoek gegaan naar klimaatadaptieve oplossingen voor de Groningse bodem. Marinke schreef een introducerend essay waarin ze de vier flanken rond de stad Groningen duidt vanuit hun occupatiepatronen, mentaliteit en lange economische relatie met ‘de stad’. Ze agendeert de veranderde mentale nabijheid van het ommeland en analyseert de giftige mechanismen die verhinderen dat het Noorden zichzelf als vestigingsgebied opnieuw uitvindt. Ze trekt lessen uit eerdere studies, geeft richting aan nieuw zelfbewustzijn en pleit voor een herdefiniëring van de wederkerigheid tussen stad en ommeland.

HET VERHAAL VAN DE SCHIE IN NEGEN EPISODES (2021)

In opdracht van Natuurmonumenten maakten we voor de bestuurlijke Landschapstafel Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland een boekje over de verhaallijnen langs de Delfshavense Schie. Marinke presenteerde dit verhaal aan de bestuurlijke tafel tijdens een boottocht en een bezoek aan buitenplaats de Tempel in september 2021.

VIJF FILMS BIJ DE LANDSCHAPSBIOGRAFIE GROENE HART (2021)

De Landschapsbiografie fungeert als onderlegger bij de gecompliceerde afwegingen – in vijf online films worden de gebiedsverhalen verteld en de waarderingskaart toegelicht.

Koepelverhaal over het hele groene hart (Marinke Steenhuis)

Bekijk de film

Narratief over het Hart van het Groene hart (Marinke Steenhuis)

Bekijk de film

Narratief over de waarden: Alblasserwaard, Lopikerwaard, Krimpenerwaard, Vijfherenlanden (Marinke Steenhuis)

Bekijk de film

Narratief over de Vechtstreek (Marinke Steenhuis)

Bekijk de film

Een toelichting op de waardenkaart van het groene hart (Paul Meurs)

Bekijk de film

PODCAST GROEN IN DE STAD #1 TUINDORP VREEWIJK ROTTERDAM (2021)

Met als vertrekpunt de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, gaat theater- en radiomaker Naomi Steijger de buurt in om in gesprek te gaan met ontwerpers, archiefexperts en bewoners/gebruikers van het groen in tuindorp Vreewijk. Marinke vertelt over het ontwerpconcept achter tuindorp Vreewijk op Rotterdam Zuid, waar maar liefst 5000 eengezinswoningen met eigen tuin verrezen volgens een uitgekiend stedenbouwkundig en landschappelijk ontwerp.

Beluister de podcast

GEFILMD NARRATIEF OVER DE POSITIONERING VAN DE STAD GORINCHEM (2021)

In opdracht van B. en W. van de gemeente Gorinchem 

Nu het thuiswerken nieuwe kansen biedt, wordt de Randstad mentaal en fysiek groter. Steden als Amersfoort en Gorinchem vallen in de invloedssfeer van de huizenzoekers. Wat maakt Gorinchem uniek? Op welke waarden valt verder te bouwen, en waar liggen de opgaven? Hoe kan de kloof tussen imago (het beeld van buiten) en identiteit (het innerlijke zelfbeeld) kleiner worden? En welke Gorkummers uit verleden en heden kunnen een spiegel zijn voor de opgaven van de stad? Een ontwikkelingsgeschiedenis en kritische duiding van het ‘merk’ Gorinchem.

Bekijk de lezing

KEYNOTE NATIONALE BOUWDIALOOG OVER RIJK ALS RENTMEESTER (2021)

In opdracht van: Nationale Bouwdialoog

Naar aanleiding van het essay Rijk als rentmeester dat Marinke schreef voor het College van Rijksadviseurs, hield zij op de Nationale Bouwdialoog 2021 een geactualiseerde lezing. Over de sleutel tot een goede samenwerking in gebiedsontwikkelingen.

Bekijk de film vanaf 10:50

PODCAST BOUWEN OP MAAGDELIJK LAND (2021)

In opdracht van: Groninger Architectuur Stichting (GRAS) 2021

Gesprek over de verstedelijkingsopgave aan de oostkant van Groningen, met Marinke Steenhuis (SteenhuisMeurs), Reimar von Meding (KAW architecten) en Peter Veenstra (LOLA landscape). Naar aanleiding van onze cultuurhistorische verkenning Meerdorpen uit 2020

Beluister de podcast 

ESSAY: NIETS IS ZO DUURZAAM ALS EEN MONUMENT (2021)

In opdracht van het Nationaal Renovatie Platform (NRP) schreef Paul een essay over erfgoed en duurzaamheid. Het stuk is geschreven vanuit de prikkelende stellingname dat we veel van erfgoed kunnen leren in het toekomstbestendig maken van bestaand vastgoed centraal. Erfgoed heeft immers al vele transities achter de rug. Het essay kwam tot stand op basis van een reeks gesprekken met praktijkmensen en academici. De presentatie vond plaats met een talkshow in De Balie in Amsterdam, waar naast Paul ook Susan Lammers, (directeur RCE), Wessel de Jonge (hoogleraar TU Delft) en Charlotte Uiterwaal (MeyerBergman Erfgoed Groep) aan deelnamen.

Download het essay 

HET RIJK ALS RENTMEESTER (2020)

Marinke Steenhuis

in opdracht van: College van Rijksadviseurs (Floris Alkemade, Bernard Strootman en Daan Zandbelt)

met medewerking van: Jelte Boeijenga, Annet Kampinga, SteenhuisMeurs

Een essay over de slagingskans van complexe opgaven in een gedecentraliseerd model van ruimtelijke ordening. Nederland staat internationaal bekend als een efficiënt georganiseerd land met een uitgekiende nationale planning om grote ingrepen in het landschap te realiseren. De Deltawerken worden daarbij altijd weer aangehaald. Maar intussen is er wel wat veranderd, zowel in het overheidsbeleid als in de organisatie van de uitvoerende instanties. Wat zijn daarvan de gevolgen? Het Rijk als Rentmeester is een essay dat Marinke schreef in opdracht van het College van Rijkadviseurs. In dit essay gaat zij in op de rol van de Rijksoverheid bij vier succesprojecten van het Rijk van de afgelopen tien jaar. Het gaat om station Rotterdam Centraal, de kustversterking met parkeergarage in Katwijk, de A2-tunnel in Maastricht en het project Ruimte voor de Rivier. Wat zijn de succesfactoren die voorbij de spreadsheet deze projecten uniek en geslaagd maakte? Marinke toont aan dat complexe opgaven ook in een gedecentraliseerd model van ruimtelijke ordening, met een grote rol voor marktpartijen en in een diffuus politiek- en beleidslandschap, kans van slagen hebben. Het College van Rijksadviseurs heeft de uitkomsten verwerkt in een advies aan het Kabinet. Lees het essay of bekijk de korte versie in een filmpje waarin Marinke erover vertelt.

Download het essay  

Bekijk de film 

CENTRAL INNOVATION DISTRICT DEN HAAG - CULTUURHISTORISCH NARRATIEF, RUIMTELIJKE ANALYSE EN AANBEVELINGEN (2020)

ontwikkeling cartografie en visualisatie: SteenhuisMeurs, Vita Teunissen

in opdracht van: Rijksvastgoedbedrijf en gemeente Den Haag

De omgeving van station Den Haag Centraal is door de eeuwen, maar vooral in de laatste zeventig jaar, keer op keer veranderd en (letterlijk) overbouwd. En nu staat het gebied voor de volgende ingrijpende transformatie.In ons onderzoek in opdracht van de gemeente Den Haag en het Rijksvastgoedbedrijf hebben we daarom, naast een onderzoeksrapport, een filmpje gemaakt waarin de schotsen van de stad laag over laag over elkaar heen vallen.
Bekijk de film

Bekijk de film

750 JAAR RIVIER DE ROTTE (2020)

In opdracht van: Stichting 750 jaar Dam in de Rotte

Tijdens de officiële opening van het themajaar 750 jaar Dam in de Rotte hield Marinke een lezing over de geschiedenis van mens en landschap langs de Rotte

Bekijk de film 

FILM DE REGIO AMSTERDAM - VERANDERENDE LANDSCHAPPEN DOOR DE EEUWEN HEEN (2020)

In opdracht van: Provincie Noord-Holland, Metropoolregio Amsterdam (2020)

(23 minuten)

Bekijk de film

STRATEGISCH NARRATIEF EN BESTUURLIJK ADVIES VOOR HET MRA LANDSCHAP (2019)

Marinke Steenhuis

ontwikkeling cartografie en visualisatie ‘De MRA in tijd en ruimte’: Berte Daan

in opdracht van: MRA bureau, Actieprogramma Metropolitaan Landschap

De Metropoolregio Amsterdam is een samenwerking van 31 gemeenten en twee provincies, waarin de grote opgaven voor de toekomst zoals woningbouw, energie, infrastructuur, water en voedsel centraal staan. Werken aan het landschap is een culturele opgave, die over de eeuwen in de natte MRA-delta, begrensd door de hogere zandgronden van duinen en Gooi, tot een fenomenale gelaagdheid heeft geleid. Marinke kreeg de vraag om de bestuurders te adviseren over de koers die met het landschap van de MRA gevolgd zou moeten worden; immers het landschap is de plek waar al deze opgaven landen. Het product is een strategisch narratief, een analyse en duiding van de ontwikkelingsgeschiedenis van het door de eeuwen ontworpen landschap. Een strategisch narratief geeft geheugen, comfort, inzicht en duiding zodat de toekomstige opgaven niet naast elkaar, maar in samenhang bezien kunnen worden. Het onderzoek maakte duidelijk dat verdienmodellen en versnellingen van en in het landschap de MRA gevormd hebben. Want het landschap van de MRA is een opeenvolging van bodembewerking en dus verdienvermogen – van vis en turf tot villawijken en zonneakkers. En de versnellingen, de innovaties van trekschuit en trein, maar ook kanalen en de Woningwet, zorgen steeds weer voor nieuwe verdienmodellen in de metropoolregio. Rondom Amsterdam ‘specialiseert’ het landschap zich, afgestemd op de behoeften van de stad. 

Bekijk de PDF